هر فرد معلول در کنار ناتوانی خود مسلما دارای استعداد و توانایی منحصربه فردی است که در صورت فراهم نمودن شرایط و امکانات لازم، وی می تواند استعدادهای خود را رشد دهد و آن را در جهت خدمت به جامعه به کار گیرد.
چطور با یک فرد که دارای معلولیت جسمی یا ذهنی است، رفتار کنیم؟ برخورد ما با این قبیل افراد باید چگونه باشد؟ قبل از ارائه توضیح پیرامون این موضوع بهتر است به تعریفی که سازمان بهداشت جهانی در سال 1981 از معلولیت ارائه داده است، اشاره کنیم.
معلولیت یعنی ایجاد اختلال در ارتباط بین شخص و محیط. به عبارت دیگر، فرد معلول یا ناتوان دارای ناتوانی جسمی، ذهنی یا ترکیبی از آنها است. معلولین به معلولین جسمی، معلولین ذهنی و معلولین حسی(نابینا _ ناشنوا) دسته بندی می شوند. هر کدام از این معلولیت ها مسلما در میزان کارآمدی عمومی فرد اختلال ایجاد می کند.به طوری که باعث می شود فرد در زمینه های اقتصادی و اجتماعی تا حد زیادی استقلال خود را از دست بدهد.
در فرهنگ جامعه ایرانی همواره کمک به همنوع تشویق و تمجید می شود. با این وجود باید در نحوه برخورد خود با افراد دارای معلولیت نهایت دقت و توجه را داشته باشیم، چون افراد معلول از روحیه بسیار حساس و متفاوت تری برخوردار هستند. افراد جامعه برای اینکه بتوانند نحوه ارتباط صحیح با افراد دارای معلولیت را فرا بگیرند، نیاز به آموزش دارند. البته در این میان افرادی که جزو بستگان و خانواده فرد معلول محسوب می شوند و تعامل مداومی با این فرد دارند، نیازمند آموزش های لازم و خاص در این زمینه هستند. در ادامه به نکاتی پیرامون نحوه برخورد با معلولین اشاره می کنیم.
1. روی ناتوانی های افراد معلول تمرکز نکنید
در هنگام برخورد با یک فرد معلول فقط معلولیت و ناتوانی وی را مد نظر قرار ندهید بلکه هر فرد دارای توانایی های است که در صورت ایجاد شرایط لازم، بروز خواهد کرد. نگرش اطرافیان نسبت به فرد معلول نباید توأم با ترحم باشد چون با این کار، عزت نفس فرد معلول دچار آسیب خواهد شد تا جایی که خود را انسانی عاجز و ناتوان می بیند.
2. تقویت روابط اجتماعی با افراد معلول
افراد معلول قبل از هر چیز نیازمند احترام هستند پس در هنگام ارتباط با این افراد متواضع و باوقار رفتار کنید.
3. از کنجکاوی در مورد علت معلولیت و چگونگی بروز آن بپرهیزید
در هنگام روبه رو شدن با افراد معلول سعی نکنید در مورد علت معلولیت و چگونگی بروز آن کنجکاوی کنید. مطرح نمودن این سوالات بیشتر از هر چیز فرد معلول را آزرده خاطر می سازد، مگر اینکه خود وی قصد صحبت در این مورد را داشته باشد.
4. بدون کسب اجازه از معلولین به وسایل کمک توانبخشی آنها دست نزنید
بدون هماهنگی با افراد معلول از وسایل کمک توانبخشی آنها از قبیل عصا، ویلچر و… استفاده نکنید. جابجایی وسایل معلولین یا استفاده از آن ها به عنوان یک وسیله سرگرمی فقط باعث ناراحتی و رنجش خاطر فرد معلول می شود.
5. نگرش خود را تغییر دهیم
بهتر است در نگرش و ذهنیت خود نسبت به معلولیت و افراد معلول تجدید نظر کنیم. چون این افراد با وجود معلولیت توانسته اند در بسیاری از زمینه ها توانمند باشند به طوری که بسیار از آنها تقریبا به طور مستقل زندگی می کنند.
6. شرایط افراد معلول را درک کنیم
بسیاری از افراد از عوارض ناشی از معلولیت رنج می برند و برای کاهش عوارض مجبور به استفاده از داروها هستند. بنابراین با مصرف داروها این احتمال وجود دارد که فرد معلول دچار خواب آلودگی و بی قراری یا حتی اختلال در تکلم شود. بنابراین بهتر است شرایط و موقعیت افراد دارای معلولیت را درک کنیم و در مورد آنها از به کار بردن الفاظ ناشایست پرهیز کنیم.
7. زمینه را برای گوشه نشینی و انزوای معلولین فراهم نکنیم
معلولین را نمی توان تافته جدا بافته دانست به طوری که قصد جداسازی آن ها را از اجتماع و خانواده داشته باشیم. معلولین دارای احساس و درک و فهم هستند. اما به دلیل محدودیت هایی که دارند احتمالا گاهی نسبت به رفتار و گفتار دیگران واکنش افراطی نشان دهند. بنابراین لازم است که افراد جامعه در مورد نحوه برخورد صحیح با افراد معلول آموزش های لازم را کسب نمایند.
8. حمایت مالی و خدماتی از خانواده افراد معلول
خانواده افراد معلول با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کنند. فرد معلول به امکاناتی نیاز دارد تا بتواند در محیط خانواده به سر ببرد. معلولان متناسب با نوع و میزان معلولیت خود، به امکاناتی مجزا نیاز دارند تا بتوانند بر موانع و مشکلات معلولیت غلبه کنند.
9. بسترسازی برای حضور معلولین در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی
هر فرد معلول در کنار ناتوانی خود مسلما دارای استعداد و توانایی منحصربه فردی است که در صورت فراهم نمودن شرایط و امکانات لازم، وی می تواند استعدادهای خود را رشد دهد و آن را در جهت خدمت به جامعه به کار گیرد. با نگاهی به زندگی نوابغ معلول متوجه خواهیم شد که آنها با پشتکار و تلاش به موفقیت های بسیاری دست پیدا کرده اند.
10. دسترسی معلولان به خدمات جمعی
معلولان همچون سایر افراد جامعه باید از حقوق یکسانی برخوردار باشند و فرصت های شغلی و ارتقاء در مشاغل برای آنها فراهم گردد. متولیان و سازمان هایی همچون بهزیستی و تشکل های مردم نهاد از قبیل موسسات خیریه همواره باید تلاش نمایند تا برنامه ریزی های مرتبط با معلولین را در جهت استانداردهای جهانی پیش ببرند به طوری که افراد معلول بتوانند از آموزش و پرورش، اشتغال و ارتقاء شغلی بهره مند گردند و ضمنا تحت پوشش بیمه های درمانی قرار بگیرند.
